Op een heldere en beknopte wijze het verhaal vertellen van Eandis en de mislukte “deal” met het Chinese bedrijf State Grid Europe Limited, is geen simpele zaak. Een poging.

Op 6 juli 2001 bepaalt een Decreet van de Vlaamse Regering dat private partners niet meer toegelaten zijn in Intergemeentelijke Samenwerkingsverbanden ( de nieuwe naam voor intercommunales).

Daardoor moet Electrabel uit Eandis verdwijnen. Om die uitstap op te vangen, was meer dan 400 miljoen euro vers kapitaal nodig. Als aandeelhouders van Eandis werden de Vlaamse steden en gemeenten aangesproken, maar wat zij op tafel leggen is veel te weinig. Een beursgang is niet toegelaten door Vlaamse regelgeving.

Een nieuw Decreet van 13 mei 2016 komt ter hulp. Het laat in de sectoren van energiedistributie en afval wel een private partner toe.

Zo start Eandis Project Volta, een wereldwijde zoektocht naar een partner met veel geld. Interesse wordt betoond door 23 partijen. Vier worden weerhouden en gevraagd om een bindend bod. Drie deden dat en van hen werd State Grid Europe Limited (SGEL) gekozen, een 100% dochter van het Chinese Staatsbedrijf State Grid Corporation of China, één van de grootste bedrijven van de planeet.

Op 1 juni 2016 besloot de Raad van Bestuur van Eandis, waarin onder meer de Heren Louis Tobback, Geert Versnick, Koen Kennis en Voorzitter Piet Buyse, om exclusieve onderhandelingen met SGEL te starten. Doel: een Buitengewone Algemene Vergadering van Eandis Assets op 3/10/2016 waar de aandeelhouders, de Vlaamse steden en gemeenten hun zegen moeten geven. De Vlaamse Regering kan daarin niet tussen komen.

SGEL werd gekozen als mogelijke private partner omdat het bereid was 830 miljoen euro te bieden voor 14 % van het kapitaal van Eandis. Een enorm bedrag dat veel hoger ligt dan wat de twee laatste mededingers, een Nederlands- en een Australisch pensioenfonds, bereid waren te betalen.

Vanzelfsprekend krijgt SGEL daarvoor een vertegenwoordiging in de Raad van Bestuur, maar het krijgt die ook in enkele Subcomités waar de belangrijke dossiers worden voorbereid. SGEL krijgt een gewaarborgde rente van 4% op zijn inbreng. Bovendien is er een regeling voorzien waarmee SGEL financieel beloond wordt als het aandeelhouder blijft op de lange termijn.

Tijdens de vakantiemaanden ligt het politieke leven stil, toch roert er wat. Eandis voelt zich verplicht op 1 september een persbericht rond te sturen met als titel: ‘Waarom State Grid Europe een goede keuze is voor Eandis’. Gent, de grootste aandeelhouder van Eandis, organiseert een overleg met 13 centrumsteden en vindt dat er uitstel moet komen. De verwarring groeit. Leuven keurt goed. Vele gemeenteraden keuren de deal goed zoals ze al jaren alles goedkeuren wat de intercommunales voorleggen.

Als aandeelhouder moet ook de gemeenteraad van Kontich zich uitspreken. In de voorafgaandelijke commissievergadering zeg ik dat het me nog nooit zo gemakkelijk viel om een beslissing te nemen: “dit doet men niet, punt. In zo een strategisch belangrijke materie geeft men geen inzage”. Ik heb daar aan toegevoegd dat het een schande is - op een moment dat 250 miljard op spaarboekjes geen enkel rendement geeft - te vinden dat 4% een billijke vergoeding is. Hierdoor sturen we miljoenen euro’s naar Peking .

De Staatsveiligheid komt tussen en stuurt een vertrouwelijke brief naar Federale en Vlaamse Ministers. Natuurlijk wordt die gelekt. Vlaams Minister van Energie Tommelein die eerst voor de deal was en zo had gestemd in de Gemeenteraad van Oostende, is nu tegen.

Men kan zich de verwarring voorstellen op de Buitengewone Algemene Vergadering van 3 oktober. Uiteindelijk hebben daar alle steden en gemeenten gestemd om niet te stemmen, op vijf onthoudingen na.

Uiteindelijk is het de stad Antwerpen die de stekker uittrekt. Voorwaarde opdat de deal zou kunnen doorgaan was dat de zeven distributienetbeheerders onder Eandis moeten fuseren. Deze zeven hanteren allen een verschillend tarief. Het goedkoopste tarief was dat van Imea, de DBN van Antwerpen. Die kreeg van de Vlaamse regulator (Vreg) geen toestemming om het goedkope tarief van Antwerpen te behouden. De fusie van de zeven zou dus voor Antwerpen een prijsverhoging betekenen wat de stad weigerde. De fusie ging niet door en de deal was dood. Raar einde van een raar verhaal.

De drie volgende verhalen illustreren hoe Europa zich begint te weren tegen de groeiende invloed van China in het Europese bedrijfsleven en hoe China de wil heeft een dominante kracht te worden in de wereldeconomie.

In maart 2018 was Jonathan Holslag, Professor Internationale Politiek aan de VUB en gekend als China expert, te gast bij Véronique Goossens op kanaal Z. Deze begenadigde spreker hield daar een monoloog van ongeveer een half uur. Hij zei zeer opvallende dingen.

Over het jaarlijks Parlementair Congres in China zei hij dat daar weer met veel drukte was gesproken over de “enorme transitie die de economie had ondergaan”. China beweert dat haar economie goed op weg is met de versterking van de interne markt en het aanzwengelen van de consumptie van de eigen bevolking. Dit eerder dan louter de fabriek te zijn van de planeet.

Holslag zegt dat China daarmee de waarheid geweld aan doet en dat het land zijn expansieve exportstrategie voortzet, helaas ten nadele van de Europese Unie. China bezorgt ons geen groei. Het is het omgekeerde. Heel de wereld heeft een handelstekort met China dat nadien zijn surplus hier strategisch investeert. Daarmee koopt het zich op termijn economische macht en kennis. Vandaar ook het idee van een nieuwe zijderoute, een enorm project van infrastructuur dat zich uitstrekt tot in ons land. Ze beschermen de eigen kampioenen met vele goedkope kredieten. Neem nu de baggersector. Via de eigen staatsbanken kunnen hun baggeraars aan tientallen miljarden kredieten geraken, terwijl dat voor onze private bedrijven heel wat moeilijker is. Holslag zei “ik lees in officiële beleidsdocumenten letterlijk dat het de bedoeling was om de vier grote baggerbedrijven van België (VL) en Nederland kapot te maken door een financiële uitputtingsslag te voeren.”

Van onze bedrijven die al langer in China bedrijvig zijn, zegt Holslag dat ze marktaandeel verliezen. “We zijn veel te goedgelovig zegt hij. China beschrijft in detail hoe moet gestreefd worden naar dominantie via het vergaren van informatie: hoe zit alles in mekaar, wat zijn de zwaktes van de tegenpartij. China wil wereldmacht en hoe dat zal gebeuren is allemaal terug te vinden in officiële rapporten. Het gaat echt niet alleen over dumping. China is een spiegel die onze eigen zwakte toont. En ondertussen laat het een ongeziene censuur en repressie los op haar bevolking.

“Verschrikkelijk”, zei Véronique en dat is het ook.

Het volgend verhaal betreft Elia, de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet. Door onze ligging in het hart van Europa is Elia een essentiële speler op de energiemarkt en binnen het onderling verbonden elektriciteitsnet. Elia is voor iets minder dan de helft in handen van Belgische gemeenten.

Elia nam in 2010 “50Hertz Transmission” over samen met het Australisch Fonds IFM en betaalde 486 miljoen euro voor 60% van de aandelen. Wat een uitstekende zet is gebleken. 50Hertz is in het voormalig Oost-Duitsland de hoogspanningsmonopolist die fors groeit door miljardeninvesteringen in nieuwe stroomlijnen. De Duitse dochter levert een groot deel van de winst van Elia. Wanneer IFM de helft van zijn aandelenpakket (40%) wil verkopen daagt het Chinese State Grid weer op. Er wordt een overeenkomst bereikt, maar Elia heeft een voorkooprecht en oefent dat uit. Elia betaalt 976 miljoen euro, maar heeft nu 80%en daarmee ook de volledige controle over 50Hertz. Dat Elia dit deed werd "een verrassing” genoemd. Of Duitsland een duwtje heeft gegeven zullen we nooit weten. Feit is dat Duitsland kort daarvoor de regels verscherpt heeft voor overnames door Chinese bedrijven die aan de overheid gelinkt zijn.

Dat IFM euforisch is over deze jackpot en nog een tweede keer langs de kassa wil passeren, hoeft niet te verbazen. Weer is State Grid geïnteresseerd en biedt weer 1 miljard. De Chinesen zijn de enigen die een bod lanceerden. Duitsland wil niet dat State Grid zich inwerkt in 50Hertz. Elia oefent zijn voorkooprecht uit en schuift de laatste 20%aandelen door naar de Duitse overheidsholding KFW. Duitsland vraagt daarvoor begrip aan de Chinezen met het argument dat 50Hertz cruciale infrastructuur is.

Vooraleer een besluit te formuleren nog even dit: het hiervoor zo dikwijls genoemde Eandis bestaat niet meer. Sinds 1 juli 2018 zijn Eandis en Infrax, de twee ‘werkmaatschappijen’, van de distributienetbeheerders zoals ze vroeger genoemd werden,samengebracht onder de naam Fluvius. Eandis had 4.000 personeelsleden, en Infrax 1.500 . De gigant Fluvius bestrijkt heel het Vlaams Gewest. Zullen we als consument beter af zijn met dit reuzebedrijf ? Ik ben daar niet zo zeker van. De éénmaking wordt verdedigd met de gebruikelijke mooie woorden als krachten bundelen, synergiën opzoeken, inspelen op de uitdagingen van de toekomst, u kent dat. Toen ze apart opereerden, waren ze elkaars concurrenten. Met een sterk aanbod en goede service probeerden ze de Vlaams steden en gemeenten, hun aandeelhouders, aan zich te binden. Zoiets houd je scherp. Een groot bedrijf werkt daarom niet efficiënter. Men gaat er van uit dat 15% van de werkingskosten kunnen bespaard worden. Die maken 20% uit van ons aller factuur. Dat zou dus komen op een besparing voor de consument van 3% We zullen zien wat het wordt. Zeker is dat de energiefactuur omlaag moet.

Besluit

Het aantal intergemeentelijke samenwerkingsverbanden is zeer groot. Hun omvang is verschillend, er zijn giganten onder. De vraag kan gesteld worden of het verstandig is de Raden van Bestuur te bemannen met politici. Neem nu de ondergang van Dexia. In de Raad van Bestuur van Dexia was de politiek aanwezig. De eerste opdracht van een Raad van Bestuur is toch het goedkeuren van de strategie. Hebben de aanwezige politici toen hun taak naar behoren vervuld ? In het licht van wat hiervoor beschreven is, moet men dan niet besluiten dat de Raad van Bestuur van Eandis zeer naïef en lichtzinnig geweest is? De financiële vrijgevigheid tegenover State Grid was stuitend. Hervormingen dringen zich op.

Bij een nieuwe bestuursperiode duidt de meerderheid aan wie haar zal vertegenwoordigen in de Algemene Vergadering van de intercommunales waarbij onze gemeente betrokken is. Telkens onze vertegenwoordiger aanwezig moet zijn, ontvangt hij van de gemeenteraad een mandaat dat zijn stemgedrag bepaalt voor de verschillende agendapunten. Welnu iedere keer weer luidt dat mandaat: “goedkeuring te verlenen aan de voorgestelde agenda”. Zonder dat er in de gemeenteraad één woord wordt gezegd over de agendapunten, dus niemand weet waarover het gaat, en toch wordt alles goedgekeurd: budgetten, rekeningen, strategische beslissingen…alles. Daar doet de Vlaams Belangfractie niet aan mee. Spijtig dat wij niemand van de oppositie konden overtuigen om dezelfde houding aan te nemen.

Van onze vertegenwoordigers in de intercommunales wordt verwacht dat zij de gemeenteraad inlichten over alles wat daar omgaat. Na jarenlang aangeklaagd te hebben dat hier niets van terechtkomt, zijn er in het begin van de nu aflopende bestuursperiode pogingen geweest om daar verandering in te brengen. Op enkele uitzonderingen na, zoals met de commotie rond het Eandis verhaal, is dat al lang terug dode letter.

Om de 6 maanden richten de distributienetbeheerder IVEKA en de financieringsintercommunale IKA een informatievergadering in. De informatie wordt gegeven aan de hand van een reeks slides met mondelingen verklaring. De materie is moeilijk en dat gaat in zo’n tempo dat daar veel te weinig van blijft hangen. Zo weinig dat er zelfs geen gerichte vragen kunnen gesteld worden. Het beschamende scenario is dan ook: “vragen, geen vragen,” en iedereen naar het buffet. Ook hier dus een gebrek. Er wordt informatie gegeven, maar die is niet verteerbaar. Gelet op het feit dat na 14 oktober weer heel wat nieuwe mensen hun controletaak in de gemeenteraad opnemen, moet al wat Eandis en Ika op hun infovergadering vertellen, uitgeschreven worden. Alle kennis nodig voor het gemeenteraadslid om zijn/haar controletaak uit te oefenen moet “hapklaar” aangereikt worden, en op papier gezet. Geen monopolisering van kennis.

Een jaar geleden schreef Peter Reekmans een boek met de betekenisvolle titel “De Vlaamse ziekte”. Het gaat over de overvloed aan intercommunales in Vlaanderen. Zijn stelling is dat de intercommunales van afvalverwerking en van energie- en waterdistributie, verantwoordelijk zijn voor de stijgende prijzen. Hij verwijt hen een “graaicultuur”. Hun opdracht is een openbare dienst te leveren op een zo efficiënt en goedkoop mogelijke wijze. In De Tijd van 20 februari 2017 las ik dat een Directeur bij Eandis gemiddeld 375.000 euro per jaar verdiend. Als je daar de pensioenbijdrage bijtelt, dan kom dat neer op een jaarvergoeding van 465.000 euro bruto.

Walter Claes

Lijsttrekker